شوراي نگهبان در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران داراي جايگاه ويژه‌اي است، به گونه‌اي كه نبودن آن در كنار مجلس قانون‌گذاري، موجب عدم اعتبار مجلس ميشود. شوراي نگهبان وظيفه دارد تمام مصوباتِ مجلس را از حيث عدم مغايرت با موازين اسلامي و قانون اساسي بررسي كرده تا در صورت عدم مغايرت، مصوبه مجلس، صورت قانوني به خود گيرد.
علاوه بر اين نقش برجسته، شوراي نگهبان مأموريت نظارت بر انتخابات را داشته و مرجع رسمي تفسير قانون اساسي نيز به شمار ميآيد. از قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران استفاده ميشود كه علت اصلي پيشبيني نهاد شوراي نگهبان، دو مسئله حراست و نگهباني از «احكام اسلام» و صيانت از «قانون اساسي» بوده است؛ به همين دليل از اين نهاد به شوراي «نگهبان» تعبير شده است. اصل 91 قانون اساسي در عبارتي كوتاه و گويا به اين مطلب اشاره كرده است. در قسمتي از اين اصل آمده است:
«به منظور پاسداري از احكام اسلام و قانون اساسي از نظر عدم مغايرت مصوبات مجلس شوراي اسلامي با آنها، شورايي به نام شوراي نگهبان ... تشكيل ميشود... .»
یکی از وظایفی كه براي شوراي نگهبان در نظر گرفته شده است، نظارت بر انتخابات مي باشد.
بر اساس قانون اساسي، صلاحيت داوطلبان رياست جمهوري، پيش از انتخابات رأساً توسط شوراي نگهبان مورد رسيدگي قرار خواهد گرفت. در بند (9) اصل 110 قانون اساسي آمده است:
«... صلاحيت داوطلبان رياست جمهوري از جهت دارا بودن شرايطي كه در اين قانون ميآيد، بايد قبل از انتخابات به تأييد شوراي نگهبان ... برسد.»
بر اساس اين عبارت، شوراي نگهبان بر امر بررسي صلاحيت داوطلبان رياست جمهوري نظارت ندارد، بلكه خود به طور مستقيم به صلاحيت آنان رسيدگي مينمايد. در همين راستا، ماده 57 قانون انتخابات رياست جمهوري اسلامي ايران مصوب 5/4/1386 مقرر ميدارد:
«شوراي نگهبان ظرف پنج روز از تاريخ وصول مدارك داوطلبان به صلاحيت آنان رسيدگي و نظر خود را صورتجلسه نموده و يك نسخه از آن را به وزارت كشور ارسال ميدارد.
تبصره- در موارد ضرورت بنا به تشخيص شوراي نگهبان مدت مذكور در اين ماده حداكثر تا پنج روز ديگر تمديد و به وزارت كشور اعلام ميگردد.»
ساختار شوراي نگهبان
شوراي نگهبان داراي تركيب دوگانه اي است. اين نهاد، مجموعاً 12 عضو دارد كه براي يك دوره شش ساله انتخاب ميشوند. نيمي از اعضاي آن فقيه و نيمي ديگر حقوقدان هستند. شرايط و نحوه تعيين فقها و حقوقدانان به شرح زير است.
شرایط فقها
در قسمتي از اصل 91 قانون اساسي آمده است:
«... شورايي به نام شوراي نگهبان با تركيب زير تشكيل ميگردد:
شش نفر از فقهاي عادل و آگاه به مقتضيات زمان و مسايل روز. انتخاب اين عده با مقام رهبري است...»
به موجب اين اصل، «فقاهت»، «عدالت» و «آگاهي به مقتضيات زمان و مسايل روز»، شرايط عضويت در شوراي نگهبان است.
شرايط حقوقدانان
در بخش ديگري از اصل 91، در مورد شرايط عضويت حقوقدانان در شوراي نگهبان چنين آمده است:
«... شش نفر حقوقدان در رشتههاي مختلف حقوقي، از ميان حقوقدانان مسلماني كه به وسيله رئيس قوه قضاييه به مجلس شوراي اسلامي معرفي ميشوند و با رأي مجلس انتخاب ميگردند.»
در ادامه به معرفی حقوقدانان و فقهای شورای نگهبان می پردازیم.
فقهای شورای نگهبان
آيت الله احمد جنتي
نام پدر: هاشم
تاريخ و محل تولد: 1305 - اصفهان
تحصيلات: اجتهاد
دوره عضويت: اول تا پنجم
سوابق: عضو مجلس خبرگان رهبري، عضو شوراي بازنگري قانون اساسي، عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي، عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام، رئيس ستاد احياي امر به معروف و نهي از منكر، رئيس سازمان تبليغات اسلامي، رئيس شوراي هماهنگي تبليغات اسلامي، عضو شوراي عالي تبليغات خارج از كشور، عضو و رئيس شوراي مركزي نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها، نماينده مقام معظم رهبري در امور بالكان، نماينده مقام معظم رهبري در اتحاديه انجمن هاي اسلامي دانش آموزان،امام جمعه موقت تهران، قم، اهواز و كرمانشاه، عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم و قاضي دادگاه هاي انقلاب اسلامي اهواز
توضيحات: وي با سابقه ترين عضو فقهاي شوراي نگهبان است و پس از منصوب شدن از سوي حضرت امام خميني(ره) در اسفند 1358 در تمام ادوار شوراي نگهبان حضور داشته است.
** آيت الله احمد جنتي چندی پیش در همايش مسئولان دفاتر و هيئت‌هاي نظارت بر انتخابات گفت: البته قانون انتخابات به ويژه در امر تبليغات، ضعف‌هايي دارد و به همين دليل كار شوراي نگهبان را دشوار تر مي‌كند اما وظيفه ما رعايت قانون است نه مصلحت سنجي.
آيت‌الله محمد يزدينام پدر: علي
تاريخ و محل تولد: 1310 -اصفهان
تحصيلات: اجتهاد
دوره عضويت: دوم، چهارم و پنجم
سوابق: رئيس دفتر حضرت امام (ره) در قم، عضو مجلس خبرگان قانون اساسي، عضو مجلس خبرگان رهبري، نماينده مجلس شوراي اسلامي، رئيس قوه قضاييه، رئيس دادگاه انقلاب اسلامي قم و باختران، عضو موسس و دبير جامعه مدرسين حوزه علميه قم، عضو جامعه روحانيت مبارز تهران، امام جمعه موقت تهران، عضو هيأت امناي حوزه علميه شهيد شاه آبادي و عضو هيأت امناي دانشگاه فاطميه قم.
توضيحات: در پي استعفاي آقاي صافي گلپايگاني در تيرماه 1367 ، آقاي يزدي از سوي حضرت امام خميني(ره) به جاي وي به عضويت شورا درآمد. وي در سال 1368 به عنوان رئيس قوه قضائيه منصوب شد. پس از پايان خدمت در قوه قضائيه در سال 1378 مجددا به عضويت شوراي نگهبان در آمد.
** آیت الله محمد یزدی شامگاه سه شنبه در جمع خادمین مراسم اعتکاف استان قم که در سالن همایش دفتر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم برگزار شد، در سخنانی اظهار داشت: روز اول ماه رجب مصادف با اولین جلسه شورای نگهبان برای بررسی صلاحیت‌های کاندیداهای ریاست جمهوری بود که آیت الله جنتی در ابتدای این جلسه در خصوص اهمیت و فضیلت ماه رجب سخنانی را بیان کردند و گفتند در این روزها که روزهای دعا و عبادت است ما باید بمانیم و در خصوص افراد اظهار نظر کنیم که چه کسی صلاحیت حضور در این عرصه را دارد یا نه و باید بنشینیم و اطلاعات شخصی افراد را که در هیچ کجا بیان نمی‌شود را بشنویم و تصمیم بگیریم.
وی ادامه داد: بعد از سخنان آیت الله جنتی از ایشان وقت خواستم و گفتم که ثواب رسیدگی به اینکه چه کسی صلاحیت حضور در انتخابات را دارد و چه کسی فاقد صلاحیت‌های لازم است و بیان آن با شجاعت که فلانی حق ندارد کاندیدا باشد از انجام مستحبات و عبادات ماه رجب بیشتر است.
آیت الله محمد یزدی در جمع طلاب، اساتید و فضلاء، در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به این که مدیریت مربوط به شرایط عادی و کلی است، ولی تدبیر زائد بر شرایط عادی، پیشگیری از بروز بحران و قدرت اداره در شرایط بحران است، افزود: "مدیریت" و "مدبریت" دو مسئله مهم است؛ البته این مفاهیم مقداری دایره اشخاصی که آمده اند اعم از روحانیون، وزراء ، وکلا و دیگر اقشار و به طور کلی مجموعه 686 نفری که کاندیدا شده اند را محدود کرده و بسیاری از آنان به خاطر "مدیریت" و "مدبریت" کنار گذاشته می‌شوند؛ زیرا شورای نگهبان باید طبق قانون صلاحیت‌ها را احراز کند.
آيت الله محمدرضا مدرسييزدينام پدر: سيد جواد
تاريخ و محل تولد: 1334 - يزد
تحصيلات: اجتهاد
دوره عضويت: پنجم
سوابق: عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم،سابقه سي سال تدريس در حوزه علميه قم(هفده سال درس خارج فقه و اصول)، مدرس دانشگاه و عضو هيأت امناء بنياد ملي نخبگان.
آيت الله محمد مؤمننام پدر: عباس
تاريخ و محل تولد: 1319 - قم
تحصيلات: اجتهاد
دوره عضويت: اول تا پنجم
سوابق: عضو مجلس خبرگان رهبري، عضو شوراي عالي قضايي، نائب رئيس مجلس خبرگان رهبري، عضو شوراي عالي سياستگذاري و رئيس حوزه علميه قم، عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم، عضو مجمع جهاني اهل بيت(س)، عضو هيئت امناي دانشگاه قم و رئيس دادگاه عالي قم.
** آیت‌الله محمد مومن عضو فقهای شورای نگهبان چندی پیش در دیدار با دبیرکل و برخی اعضای شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی، با تاکید بر اینکه نظارت در شورای نگهبان بر انتخابات شوراها و ریاست جمهوری و صلاحیت کاندیداها بسیار با دقت انجام می‌شود، افزود: اگر بوی انحراف از کسی احساس کنیم، شبهه‌ای نداشته باشید که او را رد صلاحیت خواهیم کرد.
این عضو مجلس خبرگان رهبری افزود:: هم‌اکنون به لطف خداوند متعال جمع شورای نگهبان توجه خوبی دارند که هرجا بوی خلاف بیاید و صلاحیت احراز نشود، صلاحیت را تایید نمی‌کنند. همه کسانی که نگرانی دارند خوب است بدانند که ما نه با کسی دعوا داریم و نه به کسی باج می‌دهیم.
آیت‌الله محمد مومن چهارشنبه شب (25 اردیبهشت) در همایش ائمه جماعات گفت: شورای نگهبان ممکن است بیش از 10 نفر را تایید صلاحیت کند و در این میان مردم تصمیم‌گیرنده نهایی هستند.
آيت الله سيد محمود هاشمي شاهرودينام پدر : سيد علي
تاريخ و محل تولد : 1327-كربلا
تحصيلات :اجتهاد
دوره عضويت :سوم و پنجم
سوابق : عضو مجلس خبرگان رهبري، عضو مؤسس جامعة روحانيت مبارز عراق، مؤسس و رئيس مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق، رئيس دايره المعارف فقه اسلامي،رئيس قوه قضائيه و عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
توضيحات: وي در اسفند 1373 به جاي آقاي محمدي گيلاني به عضويت شوراي نگهبان در آمد. در تير 1378 به عنوان رئيس قوه قضائيه منصوب شد و آقاي يزدي به جاي ايشان به عضويت شوراي نگهبان درآمد. پس از پايان خدمت در قوه قضائيه مجددا در مرداد 1388 به جاي آقاي لاريجاني به عضويت شوراي نگهبان درآمد.
**آیت‌الله غلامرضا رضوانی از فقهای شورای نگهبان صبح روز 31 فروردین 92 دار فانی را وداع گفت و به دیدار حق شتافت.وی از اول اسفند 1358 تا 29 تیر 1362 به عضویت شورای نگهبان درآمد و پس از مدتی مجدداً از 9 شهریور 1368 به بعد عضو این شورا بوده است.
هنوز جایگزین ایشان مشخص نشده است.
حقوقدانان شوراي نگهبان
دكتر عباسعلي كدخدايينام پدر: عليرضا
تاريخ و محل تولد: 1340 - اصفهان
تحصيلات: دكتراي حقوق بين الملل
دوره عضويت: چهارم و پنجم
سوابق: استاد دانشگاه تهران، قائم مقام دبير شوراي نگهبان، معاون اجرايي و امور انتخابات شوراي نگهبان و سخنگوي شوراي نگهبان
** عباسعلی کدخدایی در گفتگویی تلویزیونی که چند روز پیش از اخبار 20:30 رسانه ملی پخش شد، در پاسخ به این سوال که آیا لابی ها و فشارهای سیاسی تاثیری در روند تصمیم گیری شورای نگهبان دارد خاطرنشان کرد: فشار به این مفهوم که شورای نگهیان را از مسیر قانونی اش خارج کند خیر؛ شورای نگهبان تابع فشار نیست.
وی با بیان اینکه مصداق رجل سیاسی مدهبی بودن به تنهایی دلیلی برای احراز صلاحیت نیست، تصریح کرد: کاندیداهای ریاست جمهوری باید در مرحله اول جزء رجل سیاسی مذهبی باشند؛ اما همه رجلان سیاسی مذهبی دارای شرایط احراز صلاحیت نیستند و کاندیدای ریاست جمهوری باید شرایط اصل 115 قانون اساسی را هم دارا باشد.
عباسعلی کدخدایی روز پنج شنبه (26 اردیبهشت)، با اشاره به پایان مهلت قانونی برای بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات آتی ریاست‌جمهوری، گفت: با استناد به تبصره ماده 57 قانون انتخابات، طی نامه وزارت کشور مهلت بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری را به مدت 5 روز (از فردا) تمدید کردیم.
حسينعلي اميرينام پدر: ملك حسين
تاريخ و محل تولد: 1345 - سنقر
تحصيلات: دانشجوي دكتراي تخصصي حقوق عمومي
دوره عضويت: پنجم
سوابق: معاون قوه قضائيه و رئيس سازمان ثبت اسناد و املاك كشور، رئيس كل دادگستري استان هاي خوزستان، كردستان و فارس و مدرس دانشگاه
** اميري در گفتگویی در مورد بررسی پرونده های مربوط به کاندیداها اظهار داشت: ما برای هر کاندیدا یک پرونده تشکیل می دهیم. داخل پرونده استعلاماتی از وزارت اطلاعات، دستگاههای امنیتی، اداره کل انتخابات شورای نگهیان و قوه قضائیه وجود دارد که تمامی این دستگاهها باید جزئیات پرونده های تشکیل شده کاندیدا را به شورای نگهبان اعلام کنند. بعد از اخذ استعلامات اعضای شورا در مورد ویژگیهای کاندیدا بر اساس اصل 115 قانون اساسی بحث و بررسی می کنند.
وی در پاسخ به اینکه در سالهای گذشته ثابت شده است که شورای نگهبان بیشتر از 4 تا هشت نفر را به عنوان کاندیداهای مورد تائید شورا برای ریاست جمهوری معرفی نکرده و آیا امسال هم همین تعداد معرفی می شوند گفت: شورای نگهبان هیچ محدودیت و سقفی برای ثبت نام یا تایئد صلاحیت ها ندارد. اگر هزار نفر هم ثبت نام کنند هر تعداد که واجد شرایط باشند معرفی می کنیم.
دكتر سيامك ره پيكنام پدر: غلامحسين
تاريخ و محل تولد: 1342 - تهران
تحصيلات: دكتراي حقوق خصوصي
دوره عضويت: پنجم- حقوقدان
سوابق: رئيس دانشكده علوم قضايي ، سر دبير فصلنامه ديدگاه هاي حقوقي ، مدير مسئول فصلنامه مطالعات راهبردي و رئيس پژوهشكده مطالعات راهبردي
حجت‌الاسلام محمد سليمينام پدر: ذبيح اله
تاريخ و محل تولد: 1333 - همدان
تحصيلات: سطح چهار حوزوي معادل دكتري
دوره عضويت: پنجم- حقوقدان
سوابق: حاكم شرع دادگاههاي انقلاب اسلامي در استانهاي تهران ، خراسان ، فارس و همدان ، رئيس سازمان قضايي نيروهاي مسلح استان همدان ، رئيس شعبه 31 ديوان عالي كشور ، رئيس شعبه دوم دادگاه ويژه روحانيت ، دادستان كل ويژه روحانيت و مدرس حقوق در دانشگاه
دكتر محسن اسماعيلي نام پدر: عزيزالله
تاريخ و محل تولد: 1344 - تهران
تحصيلات: دكتراي حقوق خصوصي، اجتهاد
دوره عضويت: چهارم و پنجم- حقوقدان
سوابق: رئيس دانشكده حقوق دانشگاه امام صادق (ع) و استاد دانشگاه
**محسن اسماعیلی عضو حقوقدان شورای نگهبان (دوشنبه 9 اردیبهشت) در همایش منادیان حماسه اظهار داشت: قانون اساسی شرایط ریاست‌جمهوری را تبیین و روشن کرده است که این شرایط باید احراز شود اما آنچه که در قانون اساسی آمده و کاری که شورای نگهبان انجام خواهد داد، تعیین حداقل‌هاست و اسامی که از طرف شورای نگهبان پس از ثبت‌نام کاندیداها اعلام می‌شود، کسانی هستند که حداقل‌ها و کف شرایط را دارند.
محمد رضا عليزادهنام پدر: مشهد
تاريخ و محل تولد: 1330 - سوادكوه
تحصيلات: كارشناسي ارشد حقوق
دوره عضويت: دوم تا پنجم
سوابق: معاون رئيس قوه قضائيه و رئيس سازمان ثبت اسناد و املاك كشور، معاون بازرسي كل كشور، دادستان انقلاب اسلامي قائمشهر، مديركل ارزشيابي قضات و قائم مقام دبير شوراي نگهبان.
توضيحات؛ وي با سابقه ترين عضو حقوقدان شوراي نگهبان است.
با توجه به اینکه آخرین روز ثبت نام داوطلبان انتخابات یازدهم ریاست جمهوری روز 21 اردیبهشت بوده است، در نهایت باید تا 31 اردیبهشت ماه منتظر ماند و دید که اعضای شورای نگهبان صلاحیت چه کسانی را برای انتخابات ریاست جمهوی آتی احراز خواهند کرد.
نظرات شما عزیزان:
.: Weblog Themes By Pichak :.
